Παχλεβί

Δυναστεία του Ιράν. Ιδρυτής της ήταν ο Ριζά ή Ρεζά χαν ο Μέγας (1878 – 1944). Ο Ριζά, ως επικεφαλής των περσικών δυνάμεων, απώθησε τα σοβιετικά στρατεύματα στην Τεχεράνη (1920) και τον επόμενο χρόνο κατέλαβε την πόλη. Την ίδια εποχή ονομάστηκε υπουργός των Στρατιωτικών, γενικός διοικητής και πρόεδρος της Βουλής. Στη συνέχεια παραβίασε το αγγλοϊρανικό σύμφωνο, πέτυχε την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη χώρα του και την καθαίρεση του σάχη Καντζάρ Άχμετ (1925). Ανακηρύχθηκε ο ίδιος σάχης της Περσίας. Κατάργησε τις διομολογήσεις και με τη βοήθεια των Γερμανών προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το κράτος του. Στη διάρκεια του B’ Παγκοαμίου πολέμου, εξαιτίας της φιλικής στάσης του προς τον Άξονα, προκάλεσε την εισβολή αγγλικών στρατευμάτων, τα οποία πέτυχαν την παραίτησή του (1941). Τον διαδέχθηκε ο γιος του Μοχάμετ Ριζά (1919 – 1980), ο οποίος, τον Σεπτέμβριο του 1943, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Το 1951, μετά τη δολοφονία του πρωθυπουργού Ραζμάρα, διόρισε στη θέση του τον Δρα Μοσαντέκ. Ο νέος πρωθυπουργός ανέλαβε πραγματικές εξουσίες και απαγόρευσε κάθε επέμβαση της αυλής στις δημόσιες υποθέσεις. Ο σάχης, με τη βοήθεια της αντιπολίτευσης, απομάκρυνε τον Μοσαντέκ και διόρισε πρωθυπουργό τον Ζαχεντί. Η αντίδραση όμως του νόμιμου πρωθυπουργού και η λαϊκή κατακραυγή ανάγκασαν τον Ριζά να καταφύγει στη Βαγδάτη. Λίγο αργότερα εκδηλώθηκε στο Ιράν φιλομοναρχικό πραξικόπημα, που ανέτρεψε τον Μοσαντέκ και επανέφερε στον θρόνο τον σάχη. Ο τελευταίος συγκέντρωσε απεριόριστες νομοθετικές και εκτελεστικές εξουσίες. Το 1979, ύστερα από λαϊκή επανάσταση, την καθοδήγηση της οποίας είχε ο τότε εξόριστος στο Παρίσι θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Aγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, ο Μοχάμετ Ριζά Παχλεβί υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του.